Art 19
Sjamanisme: een trend, big business, of een noodzaak?
RUBRIEK: Natuur-Tuin   Geplaatst op 4 maart 2024

Reeds op 25 mei 2011 heb ik bovenstaande video op mijn website Sjamaan Rudy geplaatst. Ik leg erin uit hoe het moderne sjamanisme op 3 pijlers berust: Natuur, Energie en Bewustzijn. Het oude stereotype bestaat - beter: bestond; want het is ge-dateerd- uit de tribial tijden, toen de wereld bestond uit kleine gemeenschappen of dorpen, die op zichzelf funktioneerde eenheden waren die in hun eigen behoeften konden voorzien en hun eigen struktuur hadden. Aan het hoofd van zulk een stam stond een "wereldse leider" -het stamhoofd- die instond voor de sociale en econo-miese gezondheid (handel, landbouw), en ervoor moest zorgen dat afspraken en re-gels geëerbiedigd werden. De "geestelijke leider" stond in voor de lichamelijke en spirituele gezondheid van de stamleden; hij was dus én medicijnman of "genezer" met kennis van kruiden en healingstecnieken, én de kenner van de menselijke geest en van hoe de wereld en de realiteit in elkaar zaten.

Zoals men kan opmerken waren die rollen/taken kumulatief: het stamhoofd was politicus-politiekommissaris-rechter-legeraanvoerder, en de sjamaan was dokter-priester-psychiater-filosoof. In een tijd van kleine nomadiese of rurale gemeenschap-pen toen de mensen nog in dierenhuiden rondliepen, kon dit, omdat de overzichte-lijke struktuur van de samenleving dat nog toeliet. Eenmaal de complexiteit daarvan begon toe te nemen, moesten deze taken opgesplitst worden in gedifferentiëerde taken of specialisaties. Hoe complexer en grootschaliger een samenleving wordt, hoe meer een nood aan specialisatie ontstaat,om de last en de verantwoordelijkheid te delen.

Deze opsplitsing in specialisaties heeft als voordeel dat het de eigen taak en aandeel binnen het geheel overzichtbaarder en beheersbaarder -dus in zekere zin ook be-trouwbaarder want beperkter en herhaalbaar- maakt, maar heeft tegelijk als groot nadeel dat dit overzicht of dit verband met het geheel vager en fletser wordt. De samenhang geraakt zoek. Alles wordt aldus in de moderne visie over de mens, de natuur en de wereld IN STUKKEN GESNEDEN. Dat is het dilemma van de weten-schap of de rationele kennis: hoe MEER men te weten komt, hoe MEER men zich verwijdert van het geheel, en dus hoe MINDER men daar nog voeling mee heeft. Een allopatiese dokter is "niet bevoegd" om te praten over de weerslag van een psychies probleem op het lichaam; als het een wijze dokter is, zal hij dit psychosomaties ver-band wel aansnijden, maar zijn taak is van medicijnen voor het lichaam voor te schrijven. Voor het psychies probleem moet men zich tot de psycholoog wenden.

In een tijd van vergaande VERSNIPPERING is dringend nood aan holisme. De terugkeer naar denksystemen die deze samenhang of het geheel verduidelijken, is niet alleen ingegeven door een drang naar meer kleinschaligheid tegenover het gi-gantisme van een steeds grootschaliger en technologieser wordende samenleving, maar ook en vooral door de zoektocht naar meer inzicht en harmonie. De dispro-portie tussen wat enerzijds van de mens verwacht wordt door dit wetenschappelijk-konsumptie-model, en waaraan anderzijds die mens echt nood aan heeft, wordt im-mers groter en groter. Het is een denkmodel dat weinig zingeving en echte ver-vulling biedt: het "spel van gewin en ratio" is spiritueel erg arm; het biedt gees-telijk geen enkele levensvreugde of perspektief. Alles kunnen kopen wat je wilt, maakt je niet gelukkig. En een rijk en beroemd man zijn, maakt van iemand nog geen wijs of goed man.

De algemene malhaize van de 21 ste eeuw weerspiegelt zich dus niet alleen als een ecologiese ramp door de klimaatopwarming die zich heeft (!) aangemeld, want dat is bijlange niet het enige vlak waar het is scheef gegroeid. Zowel op macroschaal -het grijpen naar wapens om een konflikt "op te lossen" en de onmogelijkheid om oorlo-gen te beïndigen-, als op microschaal -het grijpen naar dwangmaatregelen en de on-mogelijkheid om meningsverschillen uit te praten ondanks alle kommunikatieme-dia- zit het serieus en symptomaties scheef gegroeid. Er is dus grote nood aan een overkoepelend wereldbeeld dat vanuit zijn coherentie antwoorden kan geven hoe terug in harmonie met de Natuur en zijn eigen menselijke natuur te komen. De New Age heeft geprobeerd om zulke nieuwe padigma's te stellen, maar die waren vaak te teoreties en dus te weinig doorleefd en getoetst aan de werkelijkheid, en bo-venal schatplichtig aan de 2000 jaar katholieke zienswijze die daaraan voorafging, met alle zwakke punten in die visies vandien.

Het eerste probleem is derhalve: WAAR gaat men die in wezen oude wereldbeelden -want in de tijd voorafgaand aan het tijdvak van de Grote (moneïstiese) Godsdiens-ten- nog kunnen vinden? Het was de "oude manier van denken" die verbonden was met de natuur en het leven in die natuur, en met een natuurgebonden spiritualiteit. De grote religieuze bewegingen en de wetenschaps-technologie hebben die immers grotendeels weg geveegd. In onze kontreien werd de Keltiese beschaving eerst gero-maniseerd en daarna gechristianiseerd, zodat die levende kultuur afstierf en alleen "dode" relieken en artefacten zijn van over gebleven. De Keltiese medicijnmannen waren destijds de druïden, maar de poging om die opnieuw tot leven te wekken in Druïdisme en Wicca in de 20ste eeuw was erg artificiëel: ze beroepen zich op de macht en het respect dat ze destijds hadden, en steunen op rituelen en ceremonies door overlevering. Ze hebben dus ook louter een ceremoniële betekenis, zoals onze koning. In Amerika, Afrika en Australië werd door de kolonisatie een heuse volkeren -moord en kulturele genocide door het "superieure Westen" (sic) uitgevoerd. Voor kulturen die geen schrift hadden en waar kennis alleen mondeling werd doorgegeven van generatie op generatie, was dat de doodsteek. Uit de reservaten van de Native American, is er een heropleving van de smeulende erfenis van het wereldbeeld van de Stammen die daar vroeger woonden. In Oud-China dat wel een geschreven tradi-tie had, zijn heel wat werken over yin-yang, de acupunctuur en het Taoïsme al die eeuwen BLIJVEN voortleven; thans meer als export naar het Westen want in het moderne China krimpt de toepassing ervan vooral.

Het enige wat overblijft, zijn gebieden die geografies zo afgelegen en zo arm waren, dat het de "moeite" niet loonde om ze volledig te "beschaven". Bijvoorbeeld het uit-gestrekte en ongastvrije Siberië of afgelegen en onherbergzame bergstreken zoals in Peru en Bolivia; waar nog steeds sjamanen zoals destijds hun rol hebben en hun ken-nis dragen. Probleem: deze vormen van sjamanisme zijn nog zo nauw verbonden met de plaatselijke leefwijze, kultuur, fauna, flora en verhalen, dat exporteren naar het Westen erg kunstmatig aanvoelt. Moeten wij dan Siberies beginnen keelzingen of Bo -liviaanse panfluit beginnen spelen? Ik dacht het niet. En waarom zouden wij exotie-se kruiden moeten beginnen slikken, als er hier op eigen bodem genoeg evenwaar-dige kruiden groeien?

Tweede probleem dus: kunnen we zomaar bepaalde stukken, ceremonies of behande -lingen LOSRUKKEN uit hun samenhangend verband, ZONDER hen fundamen-teel in betekenis en in waarde te mutileren? Akkoord: zweethutten, vuurlopen, trom- en klankschaal-sceances hebben het voordeel van een ervaring te zijn, maar in hoe-ver zijn die akuraat als die NIET aansluiten bij de dagelijkse realiteitsbeleving van de "deelnemer"? Het lijkt meer op een soort toeristiese uitstap of op shoppen: laat ons eens een zweethutje doen; voor de teamspirit binnen het bedrijf zou een vuurloop dienstig kunnen zijn; ik voel me wat gespannen, zou ik een wellness of een klankschaal-sessie doen? Daar hebben we het: DOEN! Wat "gebeurt" er eigenlijk, of wordt er verondersteld te gebeuren?

Dat verwijt hoor ik nu sinds meer dan 20 jaar telkens ik in kontakt met "de media" kom: allemaal zeer interessant wat u brengt mijnheer, maar wat DOET u eigenlijk? Allo? Is dat niet duidelijk? Jawel, maar voor de media moet het aanschouwelijk en konkreet (sic) zijn; een zekere dynamiek is noodzakelijk. Als ik een kruidenthee sa-menstel, doe ik wel degelijk iets. Maar u kommunikeert met bomen zegt u; kunt u dan geen boom knuffelen of zo: mooie foto. Bomen zijn mijn vrienden; als ik met mijn mensenvrienden spreek, heb ik ook niet de behoefte om die permanent te knuf-felen.

Probleem nummer 3 dus: met handen en voeten gebonden aan het materiële en let-terlijke, ontstaat in het Westerse visie en denken steeds de drang van een reductie naar de vorm. Hoe stel je dan voor wat zich in de psyche afspeelt? Hoe stel je dan voor wat er zich energeties BINNEN iemand afspeelt? Iemand drinkt een kruiden-thee: wat "gebeurt" er dan, en wat kan men daarvan "waarnemen"? Meestal en ge-makshalve kijkt men naar het gevolg (het rationeel denken is causaal), of naar het resultaat: werkt het, of werkt het niet? Alsof het hele proces onbelangrijk zou zijn; en alsof, als men niet begrijpt hoe iets funktioneert, men er op geen enkele manier kan op inspelen. Het fameuze animisme is dan ook de enige manier waarop het ra-tionele denken die energetiese omgang kan voorstellen; het komt neer op een lief-desrelatie bvb als "sex" voor te stellen, omdat het datgene is wat men als "buiten-staander" kan zien.

De visie en het denken vanuit de buitenstaander-positie, de zgn "objectiviteit", heeft al veel ellende veroorzaakt. Die andere ziens- en denkwijze houdt integendeel een in-tieme relatie met het "object" in, van binnenuit. "De realiteit" is dan niet iets dat BUITEN hemzelf staat, maar iets wat men van BINNENUIT moet doorgronden. Het vermogen van de sjamaan ligt erin van die diepere realiteit BINNEN te gaan, en te verkennen. Ook dat is een verwerkings- en bewustwordings-proces. De Natuur leert ons immers twee belangrijke leringen: dat elk leven en levende aktiviteit een proces van groei en omzetting is; en dat al het levende uit LAGEN bestaat.

Wat de wetenschap "stof" of "materie" noemt is zeker niet de enigste bestaanslaag. En zeker niet de ultieme bestaanslaag. De materie is intendeel de grondstof die door energie bezield wordt. Zonder deze energie is materie slechts "dode stof" die inert is, zoals een maansteen of een lijk of een fossiel. Energie dringt doorheen de verschil-lende bestaansvlakken, en kreëert in elk vlak een afdruk, die de weerslag is van de energie op dát vlak. Een bepaalde steen, een bepaalde plant, een bepaald dier, een bepaalde mens, een bepaald gevoel, een bepaalde gedachte, een bepaald motief, ..... kunnen dus drager zijn van "dezelfde" of beter de analoge energie. Te beginnen met de 4 Elementaire energieën: Aarde, Vuur, Lucht en Water. Een verstoring van evenwicht of blokkade, ontstaat wanneer een bepaalde energie niet meer vlot kan doorstromen en zijn processen uitvoeren. Het lichaam krijgt dan een bepaalde ziek-te; een bepaalde orgaanfunktie wordt dan verstoord; emotioneel krijgt men te kam-pen met bepaalde negatieve gevoelens; mentaal moet men af rekenen met bepaalde problemen; energeties kan men een bepaald iets niet opbrengen; en spiritueel zit men in de knoop met een bepaald facet van het bestaan. Eenzelfde disharmonie vormt op de verschillende vlakken analoge vormen die energeties met elkaar verwant zijn, uit dezelfde bron komen.

Een sjamaan is hij die deze energieëen kan benoemen, en bepaalde disharmonieën kan opsporen. "Genezing" gebeurt door de persoon in verbinding te brengen met de energie die hij mist of nodig heeft, of om de energie die geblokkeerd is terug in bewe-ging te brengen. Genezen is een persoon , wanneer zijn ziektesymptomen zijn ver-dwenen. Maar echt genezen of geheald is hij wanneer hij terug in balans is. Het toe-gediend medicijn of de toegediende behandeling aktiveren de zelfgenezings-kracht van een persoon. Dus ook genezing is een healingsproces vanuit en doorheen de verschillende bestaansvlakken: lichamelijk, energeties, gevoel, mentaal, spiritu-eel. Naargelang men mét dit proces meewerkt, gaat het vlotter en sneller. Naarmate men weerstanden ontwikkelt, gaat het stroever en trager. Hoe meer men zelf deel-neemt aan het proces, hoe beter het werkt; hoe meer men zich afscheidt van het proces, hoe slechter het werkt.

"De Natuur, onze beste buur", luidde de slogan van het tweede jaar lagere school van mijn dochter. Dat zal wel, want weinige mensen laten de natuur BINNEN, noch in hun tuin, noch in hun huis, noch in hun lichaam, noch in hun geest. Ze beschouwen hun huis als een "burcht" die de buitenwereld moet buiten houden, en zichzelf als een "eiland" dat los staat van interaktie, tenzij op HUN keus en op HUN termen. Dat zijn ze echter niét: op geen enkele manier staat de mens LOS van de natuur. De Na-tuur is de moeder, de leermeesteres en de genezeres van de mens. Daarom begint respect voor de natuur met haar te laten zijn en werken zoals ze is. Daarom is (oa) het sjamanisme nodig om zich daarvan bewust te worden, en is een modern sjama-nisme nodig om dit te kunnen beschrijven en begrijpen.